سال 2023 از دید تکنولوژی

سال ۲۰۲۳ برای دنیای تکنولوژی سال هیجان‌انگیزی بود؛ از جولان هوش مصنوعی و رقابت نفس‌گیر اوپن‌ای‌آی، گوگل و مایکروسافت بگیر تا زمزمه‌های اتصال گوشی‌های معمولی به اینترنت ماهواره‌ای و معرفی هدست اپل ویژن پرو و تراشه‌ی اسنپدراگون X Elite و پردازنده‌های میتیور لیک اینتل. در این بین، برخی از خبرها تکان‌دهنده بودند؛‌ مثل تصاحب توییتر به‌دست ایلان ماسک.

مهم‌ترین اتفاقات فناوری در سال ۲۰۲۳

انقلاب هوش مصنوعی

هوش مصنوعی بی‌شک بزرگ‌ترین زنجیره‌ی دومینو را در سال ۲۰۲۳ به راه انداخت و سزاوار صدرنشینی است. همه‌چیز با شرکت مرموز OpenAI شروع شد، هرچند لحظه‌ی تولد هوش مصنوعی به سال ۱۹۵۰ و انتشار مقاله‌ی جنجالی آلن تورینگ با‌عنوان «آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟» برمی‌گردد. تا پیش از عرضه‌ی چت‌بات ChatGPT اوپن‌ای‌آی، کمتر کسی از ما به هوش مصنوعی فکر می‌کرد چون چت‌بات‌ها واقعا افتضاح بودند؛ اما ChatGPT باهوش و همه‌کاره بود، کدنویسی می‌کرد، مقاله‌ دانشگاهی می‌نوشت، نوع بیماری را تشخیص می‌داد و پیچیده‌ترین مباحث علمی را به ساده‌ترین شکل توضیح می‌داد.

موفقیت بی‌نظیر ChatGPT، رقابت نفس‌گیری را بین شرکت‌های هوش مصنوعی ازجمله گوگل و مایکروسافت شروع کرد.

درحالی‌که ابزار و پلتفرم‌های هوش مصنوعی مثل قارچ از هر گوشه‌وکناری سر در می‌آوردند، هراس و نگرانی از پیشرفت افسارگسیخته‌ی آن دامن صنعت تکنولوژی را گرفت. ناگهان صحبت از نابودی شغل‌ها و بشریت و آخرالزمان رباتی و جنگ‌افزارهای خودمختار شد و در پی آن، اجلاس ایمنی هوش مصنوعی برای اولین‌بار در تاریخ برگزار شد.

البته تب هوش مصنوعی همچنان ادامه دارد و تا زمانی‌که شرکت‌ها به هوش مصنوعی فرا انسانی (AGI) نرسند، دست از تلاش برنمی‌دارند. این‌روزها صحبت از پروژه‌ مخفی و ظاهراً خطرناک *Q است که می‌گویند شاید جدی‌ترین تلاش OpenAI برای دستیابی به AGI باشد.

هوش مصنوعی چیست؟

ساخت بزرگ‌ترین و شگفت‌انگیزترین سازه کروی جهان در لاس‌وگاس

چند ماه پیش، بزرگ‌ترین سازه‌ی کروی جهان به‌نام MSG Sphere در لاس‌وگاس افتتاح شد تا شگفتی تکنولوژی و علم ریاضی را به نمایش بگذارد و دنیای سرگرمی را با تکیه به تجربه‌ی واقعیت مجازی بدون هدست دگرگون کند.

از شگفتی‌های Sphere هرچه بگوییم کم است. ساخت این پروژه‌ی ۲٫۳ میلیارد دلاری از سال ۲۰۱۸ شروع شد و چالش‌های زیادی را پشت‌سر گذاشت تا سرانجام به اتمام برسد. با ۱۱۲ متر ارتفاع، ۱۵۷ متر عرض و مساحتی برابر با ۸۱۳۰۰ مترمربع Sphere شبیه آفتاب‌پرستی است که می‌تواند هر طرح و رنگی را به‌خود بگیرد و آن هم به‌خاطر ۱٫۲ میلیون نمایشگر LED با وضوح 2K آن است که تمام سطح خارجی سازه را پوشانده‌‌اند.

البته مهم‌ترین اتفاق در داخل Sphere در جریان است؛ جایی که بزرگ‌ترین و باوضوح‌ترین نمایشگر 16K LED جهان واقع‌بینانه‌ترین تجربه‌ی واقعیت مجازی را بدون هدست‌ و عینک‌های آزاردهنده ارائه دهد و احتمالا انتظارات از کنسرت موسیقی را برای همیشه دگرگون کند.

اما شاید مهم‌ترین دستاورد تکنولوژی Sphere نه شکل کروی‌اش، نه میلیون‌ها نمایشگر LED روی سطح خارجی‌اش و نه حتی نمایشگر غول‌پیکر 16K‌ آن، بلکه سیستم صوتی‌اش باشد. ۱۶۸ هزار اسپیکر Holoplot است که به‌طور ماهرانه‌ای در پشت نمایشگر و کف سالن قرار گرفته‌اند تا امواج صدا را در هر نقطه‌ای از سالن که می‌خواهند به‌شکل بسیار دقیقی پخش کنند.

معرفی اسنپدراگون X Elite؛ نقطه‌ عطفی در تاریخ شرکت کوالکام

کوالکام اوایل آبان در کنار رونمایی Snapdragon 8 Gen 3، از مهره‌‌ی دیگری برای رقابت با تراشه‌های سری M اپل در دنیای کامپیوترهای مبتنی‌بر معماری آرم پرده برداشت؛ تراشه‌ی اسنپدراگون X Elite با ۱۲ هسته‌ی پرقدرت ۳٫۸ گیگاهرتزی Oryon، گرافیک ۴٫۶ ترافلاپس، ۶۴ گیگابایت رم LPDDR5x با پهنای باند ۱۳۶ گیگابایت‌برثانیه و مجموعِ ۴۲ مگابایت کش.

آنچه درباره‌ی اسنپدراگون ایکس الیت ما را به هیجان می‌آورد این است که مک‌بوک‌های اپل در دو سال اخیر در زمینه‌ی تعادل عملکرد و مصرف انرژی، بی‌رقیب بوده‌اند؛ اما کوالکام با این تراشه غول مرحله‌آخرش را برای احیای لپ‌تاپ‌های ویندوزی روانه‌ی بازار کرده است. درواقع، کوالکام به‌قدری از عملکرد اسنپدراگون X Elite اطمینان دارد که آن را نقطه‌ی عطفی در تاریخ شرکت می‌داند و می‌گوید آنچه این پردازنده در زمینه‌ی عملکرد، فناوری و بهره‌وری به‌ارمغان می‌آورد، تاکنون بی‌سابقه بوده است؛ ادعایی که برای بررسی صحت و سقمش باید تا اواسط سال ۲۰۲۴ منتظر بمانیم.

اتصال گوشی به اینترنت ماهواره‌ای

ارتباط مستقیم با ماهواره از طریق گوشی هوشمند تا همین چند سال پیش سناریوی علمی‌تخیلی دور از ذهنی به نظر می‌رسید، اما اکنون در آستانه‌ی ورود به عصر جدید گوشی‌های هوشمند به سر می‌بریم. شرکت‌های زیادی در تلاشند ارتباط مستقیم گوشی با ماهواره‌های مدار زمین را امکان‌پذیر کنند. برای مثال، اسپیس‌ایکس، شرکت فضایی ایلان ماسک قرار است سال آینده سرویس ماهواره‌ای Direct to Cell را برای «گوشی‌های LTE موجود» فعال کند تا امکان ارسال پیام متنی ازطریق ماهواره تقریبا برای تمام گوشی‌های فعلی فراهم شود. اسپیس‌ایکس وعده داده در سال ۲۰۲۵ «قابلیت صدا و داده» به Direct to Cell اضافه خواهد شد.

از آن سو، خبر رسید که ماهواره‌ای غول‌پیکر به نام BlueWalker 3 که سال گذشته برفراز موشک فالکون ۹ اسپیس ایکس به فضا پرتاب شده بود، نمونه‌ی اولیه‌ای از یک ماهواره‌ی مخابراتی است که می‌تواند اینترنت ماهواره‌ای را به‌طور مستقیم و به لطف آنتن عظیمی به اندازه‌ی ۶۴ متر مربع ، بدون نیاز به هیچ‌گونه تغییر در سخت‌افزار، برای گوشی‌های همراه معمولی فعال کند.

سیستم ارتباط ماهواره‌ای پس از رونمایی آیفون ۱۴ به موضوعی قابل‌بحث تبدیل شد. گوشی‌های جدید اپل به ماهواره متصل می‌شوند، اما اینترنت ماهواره‌‌ای ندارند. ساعت‌های شرکت گارمین نیز به سیستم مشابهی مجهزند. با معرفی نسل جدید مودم‌های مدیاتک و سامسونگ، در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد فراگیر شدن سیستم ارتباط ماهواره‌ای خواهیم بود.

بازگشت هواوی به بازار گوشی موبایل

زمانی‌که هواوی میت ۶۰ پرو آگوست امسال معرفی شد، حسابی در رسانه‌ها سروصدا به‌پا کرد؛ چرا؟ چون این گوشی به پردازنده‌ای چینی با لیتوگرافی هفت نانومتری با توانایی اتصال به شبکه‌ی 5G مجهز است. این نخستین‌بار است که یک شرکت چینی در سایه‌ی تحریم‌های شدید آمریکا از پس تولید تراشه‌ی هفت نانومتری برمی‌آید. هواوی در مرکز تنش‌های تجاری بین ایالات متحده و چین بوده است. این شرکت در سال ۲۰۱۹ وارد فهرست سیاه وزارت بازرگانی آمریکا شد و ارتباطش را با بسیاری از تأمین‌کنندگان از دست داد. هواوی در سال‌های نه‌چندان دور به‌طور موقت بزرگ‌ترین برند بازار موبایل شده بود، اما اکنون جایی در بین پنج شرکت برتر ندارد؛ چراکه آمریکا، هواوی را تهدیدی برای امنیت ملی می‌داند.

به‌گفته‌ی تحلیلگران، میت ۶۰ «چینی‌ترین» گوشی هوشمند پیشرفته‌ی تاریخ محسوب می‌شود، چون در کنار تراشه‌ی هفت نانومتری، بسیاری از قطعات دیگر این گوشی توسط شرکت‌های چینی ساخته شده است، ازجمله تراشه‌ی بلوتوث، تراشه‌ی وای‌فای و تراشه‌‌ی مدیریت انرژی. از سوی دیگر، به‌نظر می‌رسد میت ۶۰ فروش بسیار خوبی دارد و نوید بازگشت هواوی به بازار موبایل را می‌دهد.

تبدیل توییتر به ایکس؛ تحقق آرزوی ۴۴ میلیارد دلاری ایلان ماسک

درحالی که فقط چند ماه از سال ۲۰۲۳ گذشته بود، شوک بزرگی به دنیای تکنولوژی وارد شد. ایلان ماسک صاحب توییتر شد. ماسک با تمرکز بر کلید‌واژه‌ی «آزادی بیان» و «الگوریتم متن‌باز» خود را به شکل فرشته نجات توییتر جا زد، اما در سر رویای رسیدن به سوپراپلیکیشنی در حدواندازه‌ی وی‌چت را می‌پروراند. ماسک برای تصاحب توییتر ۴۴ میلیارد دلار پرداخت کرد؛ اما این پلتفرم اکنون فقط ۱۹ میلیارد دلار ارزش دارد. از زمان تصاحب توییتر اتفاقات زیادی برای این شبکه‌ی اجتماعی محبوب و البته پرحاشیه افتاد. مثلا اینکه ماسک نیمی از کارمندان توییتر را اخراج کرد؛ بسیاری از پلتفرم‌های تبلیغاتی بزرگ مانند مایکروسافت و اپل به توییتر پشت کردند؛ تیک آبی و ارسال SMS پولی شد و لوگوی توییتر هم مدتی به دوج‌کوین تغییر کرد.

تااینکه الان دیگر چیزی به اسم توییتر وجود ندارد. ماسک این شرکت را با شرکت دیگرش به‌نام X Corp ادغام کرد و اسم پلتفرم و حتی لوگوی پرنده‌ی آبی را به ایکس تغییر داد تا به آرزوی داشتن سوپراپلیکیشن نزدیک‌تر شود. حالا فقط می‌توان گفت توییتر فرسنگ‌ها با دوران قبل از ماسک فاصله دارد و دیگر به آن شبکه‌ی اجتماعی‌ای که می‌شناختیم برنخواهد گشت.

صعود و افول تردز در یک ماه؛ رقیبی که به‌پای ایکس نرسید

مارک زاکربرگ پس از الهام گرفتن ریلز از تیک‌تاک و استوری از اسنپ چت، تصمیم گرفت رقیبی برای ایکس (توییتر سابق) عرضه کند و نام پلتفرم جدید خود را Threads گذاشت. تردز قرار بود کاربران ناراضی از توییتر پسا ایلان‌ ماسک را به سمت خود بکشاند و جایگزینی برای این شبکه‌ی اجتماعی دردسرساز شود، اما صعود و افولش تنها در عرض یک ماه رقم خورد.

تردز وابسته‌به اینستاگرام تنها دو ساعت پس از انتشار عمومی به بیش‌از دو میلیون کاربر و کمتر از ۵ روز، به ۱۰۰ میلیون کاربر دست پیدا کرد. برای مقایسه، ۸۵۲ روز طول کشید تا فیسبوک به ۱۰ میلیون کاربر برسد و توییتر در ۷۸۰ روز به این آمار رسید.

اما رویای شیرین زاکربرگ به‌سرعت رنگ کابوس به‌خود گرفت. تنها یک ماه پس از انتشار تردز، تعداد کاربران فعال به حدود ۱۰ میلیون رسید و زمان سپری‌شده در این پلتفرم از ۱۴ دقیقه به ۳ دقیقه کاهش یافت. این‌درحالی است که ایکس با تمام اتفاقاتی که پس از ماسک بر سرش آمد، کماکان ۱۰۰ میلیون کاربر اندرویدی دارد که هر روز حدود ۲۵ دقیقه از وقت‌شان را در این شبکه‌ی اجتماعی می‌گذرانند. رقابت با شبکه‌های اجتماعی جاافتاده واقعا دشوار است، مگراینکه چیز جدیدی برای عرضه داشته باشید؛ متاسفانه تردز حرف تازه‌ای برای گفتن نداشت؛ هرچند متا اعلام کرده که تردز قرار است سال آینده به «فدیورس» بپیوندد؛ پلتفرمی برای اتحاد شبکه‌های اجتماعی که در عین داشتن و سازوکارهای مستقل، می‌توانند با یکدیگر در ارتباط و تعامل باشند.

ماجرای تراژیک زیردریایی تایتان

ماجرای زیردریایی تایتان یکی از اتفاقات تراژیک سال ۲۰۲۳ بود. این زیردریایی متعلق به شرکت خصوصی آمریکایی Oceangate پنج نفر را به اعماق اقیانوس اطلس می‌برد تا لاشه‌ی کشتی تایتانیک را از نزدیک تماشا کنند؛ اما پیش از آنکه زیردریایی به کف اقیانوس برسد، ارتباط آن با کشتی مادر قطع می‌شود و تا چند روز همه‌جا صحبت از سرنوشت افرادی بود که در این زیردریایی حبس شده‌ بودند.

اما چیزی که باعث شد ماجرای زیردریایی تایتان این چنین خبرساز شود، شکل‌وشمایل زیردریایی و کیفیت ساخت آن بود. اینطور که می‌گفتند، نکات ایمنی در ساختش رعایت نشده بود و تکنولوژی‌اش بسیار سطح‌پایین بود. داخل تایتان به‌جز یک توالت چیز دیگری نبود و حتی صندلی هم نداشت. هر پنج نفر به‌سختی در این محفظه‌ی تنگ جا می‌شدند و پنجره‌ای هم در کار نبود. کل زیردریایی از بیرون به‌طور کامل بسته شده بود و سرنشین‌ها نمی‌توانستند از داخل آن را باز کنند و خودشان را نجات دهند. خبری هم از GPS نبود و فقط با SMS می‌توانستند با کشتی مادر ارتباط برقرار کنند. اینکه برای هدایتش از دسته‌ی بازی ۳۰ دلاری Logitech F710 استفاده شده بود مایه‌ی تمسخر کاربران شد. درنهایت مشخص شد که زیردریایی دچار درون‌پاشی شده و تمام سرنشین‌ها در لحظه‌ی انفجار از دست رفتند؛ البته مشخص نشد علت انفجار دقیقا چه بوده است.

هدست واقعیت ترکیبی اپل ویژن پرو؛ آغاز عصر پسا‌آیفون؟

پس از سال‌ها شایعه‌، افشاگری و انتشار اطلاعات ضدونقیض، اپل سرانجام هدست واقعیت ترکیبی ویژن پرو را ژوئن ۲۰۲۳ معرفی کرد؛ هدستی که می‌گویند با عرضه‌اش دوران پسا-آیفون را استارت می‌زند و نه‌تنها از لحاظ سخت‌افزاری جلب‌توجه می‌کند، بلکه در زمینه‌ی نرم‌افزار نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. تیم کوک، مدیرعامل اپل گفت رونمایی ویژن پرو به‌معنی «آغاز عصری جدید برای صنعت رایانش است.» و اینکه «درست همان‌طور که مک ما را با رایانش شخصی و آیفون ما را با رایانش موبایلی آشنا کرد، ویژن پرو ما را با رایانش مکان‌مند آشنا می‌کند.»

حالا سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا ویژن پرو جایگزین آیفون می‌شود؟ شاید دقیق‌ترین پاسخ به سؤال این باشد که خود اپل نیز نمی‌داند؛ اما طبیعتا محصول ۳۵۰۰ دلاری نمی‌تواند نظر عموم مخاطبان را به خود جلب کند و اگر قرار باشد دوران پسا‌-آیفون رقم بخورد، شاهد گذار و مهاجرت فرسایشی و بلندمدت خواهیم بود.

معرفی پردازنده‌های میتیور لیک؛ شروع عصر لپ‌تاپ‌های هوش مصنوعی

اینتل به‌تازگی پردازنده‌های نسل ۱۴ کلاس لپ‌تاپ را در قالب خانواده‌ی Meteor Lake رونمایی کرد که مبتنی‌بر لیتوگرافی Intel 4 (لیتوگرافی ۷ نانومتری اینتل) است. میتیور لیک اگر مهم‌ترین تراشه‌ی تاریخ اینتل نباشد، قطعا جزو مهم‌ترین‌ها است، چراکه این خانواده از CPU Intel با طراحی یکپارچه خداحافظی می‌کند و به استقبال طراحی کاشی‌محور می‌رود تا از چند نوع فناوری پردازشی استفاده کند. درواقع، اینتلی که سال‌ها دست‌به‌عصا حرکت می‌کرد و در طراحی معماری تراشه‌ها رویکرد به‌شدت محافظه‌کارانه و محتاطانه‌ای داشت، یک‌باره دل را به دریا زد و سراغ طراحی کاملا متفاوتی رفت؛ طراحی‌ای که مدعی است «بزرگ‌ترین تحول در معماری تراشه در ۴۰ سال گذشته» است!

به‌گفته‌ی اینتل، پردازنده‌های سری میتیور لیک مصرف انرژی کمتری نسبت‌به نسل ۱۳ دارند و قدرت پردازشی‌شان بیشتر شده است. همچنین تمامی پردازنده‌های جدید اینتل به NPU (واحد پردازش عصبی) اختصاصی مجهزند که مخصوص پردازش‌های هوش مصنوعی است. از میتیور لیک به‌عنوان پردازنده‌های انقلابی یاد می‌شود، اما باید منتظر نتایج بنچ‌مارک‌ها ماند.

اعلام پایان وضعیت اضطراری بین‌المللی کووید ۱۹

سازمان بهداشت جهانی پنجم ماه می ۲۰۲۳ پایان وضعیت اضطراری بیماری دنیاگیر کووید ۱۹ را اعلام کرد؛ تصمیمی که موافقان و مخالفان خودش را داشت. موافقان می‌گویند جهان از مرحله‌ی اضطراری دنیاگیری خارج شده و عاقلانه است که WHO با پایان دادن به وضعیت اضطراری بین‌المللی، همین کار را انجام دهد. اما مخالفان می‌گویند که کووید ۱۹ همچنان دارد قربانی می‌گیرد و پایان وضعیت اضطراری بر نظارت و منابع موردنیاز برای مبارزه با این بیماری تاثیر خواهد گذشت.

ویروس جدید کرونا، عامل بیماری کووید ۱۹ که بیش از سه سال پیش در چین ظهور کرد و به سرعت به سرتاسر جهان گسترش یافت، در ۳۰ ژانویه ۲۰۲۰ (۱۱ بهمن ۱۳۹۸) به‌عنوان وضعیت اضطراری بین‌المللی اعلام شد. سازمان بهداشت جهانی کمتر از یک ماه بعد در ۲۰ اسفند، شیوع کووید ۱۹ را دنیاگیری اعلام کرد. از زمان شروع دنیاگیری، سازمان بهداشت جهانی نزدیک به هفت میلیون مورد مرگ‌ومیر ناشی از کووید ۱۹ را ثبت کرده است. بااین‌حال شمار واقعی مرگ‌ومیر ناشی از دنیاگیری ممکن است سه برابر بیشتر باشد. هنوز هم هر هفته چند هزار مرگ به این سازمان گزارش می‌شود و برخی مدل‌ها تخمین می‌زنند که مرگ‌ومیر روزانه در سطح جهان همچنان درحدود ۱۰ هزار نفر است.

انتشار نخستین تصاویر کیهانی تلسکوپ فضایی اقلیدس

و اما یکی از مهم‌ترین اتفاقات در دنیای نجوم و فضا، انتشار اولین تصاویر تلسکوپ فضایی اقلیدس توسط آژانس فضایی اروپا بود. این تصاویر که ۱۶ آبان منتشر شدند، پنج چشم‌انداز چشم‌نواز از کهکشان‌های مارپیچی، زایشگاه‌های ستاره‌ای و دیگر نقاط کیهان را درمعرض دید عموم قرار داد. اقلیدس که در ماه ژوئیه پرتاب شد، قصد دارد با نقشه‌برداری از یک‌سوم از آسمان فراکهکشانی، نشان دهد که چگونه تاثیرات ماده تاریک و انرژی تاریک مرموز، ساختار جهان را شکل داده است. تصاویر جدید، صرفا جرعه‌ای از گنجینه‌ای است که اخترشناسان انتظار دارند با تلسکوپ فضایی اقلیدس به‌دست آورند.
چشمگیرترین عکس اقلیدس احتمالا تصویر سحابی سر اسب است؛ کارخانه‌ای ستاره‌سازی در فاصله‌ی ۱۳۷۵ سال نوری از زمین که با ابری به شکل اسب متمایز شده است. این عکس، گاز و غبار آجری‌رنگ را آمیخته با ستارگان کوچک، جهان‌های مشتری‌مانند جوان و سیاره‌های سرگردان جداشده از ستاره‌ی والدشان نشان می‌دهد.

درحالی‌که تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا در یک زمان روی یک قسمت از آسمان زوم می‌کند، اقلیدس گستره‌ای وسیع از جهان را با جزئیات بالا در میدان دید خود دارد.

سال ۲۰۲۳، گرم‌ترین دوران ثبت‌شده در تاریخ سیاره زمین

گروهی از محققان بر اساس داده‌های دمای سطحی از مرکز اروپایی پیش‌بینی میان‌مدت وضع هوا به نتیجه‌ی نگران‌کننده‌ای رسیدند؛ اینکه میانگین دمای جهانی بین آبان ۱۴۰۱ و مهر ۱۴۰۲ به ۱٫۳۲ درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین پیش‌از توسعه صنعتی رسید و سال آینده حتی گرم‌تر از این خواهد بود. محرک اصلی این گرمای جهانی هم گرمایش زمین دراثر افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در جَو اعلام شد.

حالا پیش‌بینی محققان این است که سال آینده میانگین دمای هوا به بیش‌از ۱٫۴ درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین دما پیش‌از توسعه صنعتی خواهد رسید.